Αίγυπτος 2011: «Χαρτογραφώντας δρόμους που ανοίγονται»

Oι πρόσφατες εξεγέρσεις στην Αίγυπτο έρχονται να προστεθούν ώς ένα ακόμη επεισόδιο στην μακρά σειρά αναταραχών που παίρνουν θέση το τελευταίο χρονικό διάστημα ανά το παγκόσμιο.Επισήμως ανακεινώθηκε εν μέσω πανηγυρισμών ότι ο κύκλος της εξέγερσης έχει κλείσει, με το ανώτατο επιτελείο στρατού να διατάζει την εκκένωση της πλατείας από τους εναπωμείναντες διαδηλωτές και να διαβεβαιώνει ότι η εξουσία θα περάσει στα χέρια των πολιτικών.Η παρούσα ανάλυση επιθυμεί να αποφύγει την καθόλα προβλεπόμενη συζήτηση περί επιτυχίας ή αποτυχίας της εξέγερσης, ανίχνευσης των πολιτικο-κοινωνικο-οικονιμικών δεδομένων που οδήγησαν σε αυτή, θεωρόντας πως έτσι παρασύρεται το ενδιαφέρον πρός μια διηγηματικού τύπου λυσμόνηση γεγονότων που ανήκουν οριστικά πλέον στό χρονοντούλαπο της ιστορίας. Αντί αυτού προτείνει την εξέταση συγκεκριμένων στρατηγικών κινήσεων και πρακτικών που ακολούθησε το Αιγυπτιακό κράτος για να καταστείλει την αντίσταση των εξεγερμένων και νά διασφαλίσει το μονωπόλειο του στην εξουσία.Απο την αντίθετη σκοπιά, αυτή των εξεγερμένων, θα γίνει μια προσπάθεια αποκρυπτογράφισης των πολεμικών πρακτικών που ακολούθησε το Αιγυπτιακό κίνημα ακριβώς για να καταδεικτεί η σημαντικότητα αυτού του επεισοδίου και οι προοπτικές που αυτό ανοίγει για την συνέχιση και εξέλιξη του αγώνα. Γιατί μόνο μέσω μιας στρατηγικής ανασκόπησης της ιστορίας, μιας εξέτασης των κοινωνικών συγκρούσεων που παιρνουν θέση στο εδώ και τώρα θα είμαστε σε θέση να καταλάβουμε την βαρύτητα ενός εξεγερσιακού συμβάντος «... όπου οι αντίπαλοι έρχονται αντιμέτωποι ενώπιος ενωπίω, όπου ο ένας κερδίζει και ο άλλος χάνει με την έννοια του επεισοδίου. 1»

Στην Αλεξάνδρεια και μπροστά από το κοινοβούλιο και τα πρωθυπουργικά γραφεία στό Καϊρο αγανακτισμένοι πολίτες επιχειρούν να αυτοπυρποληθούν, ακολουθώντας κατ’αντιστοιχίαν το παράδειγμα που σηματοδότεισε την έκρηξη της εξέγερσης στην Τυνησία.Στις 25 Ιανουαρίου,μέρα εθνικής γιορτής της αστυνομίας, το αιγυπτιακό κράτος ανακοινώνει ότι οι αυτοπυρπολήσεις είχαν καθαρά προσωπικά ελατήρια, μια καθόλα γνωστή εξουσιαστική πρακτική που σκοπό έχει να προλάβει την έκρηξη της κοινωνικής οργής. «Η μέρα οργής» όπως βαφτίστηκε από τους εξεγερμένους η τρίτη 25 Γενάρη συγκεντρώνει πρωτοφανή αριθμό κόσμου στούς δρόμους που κατευθύνεται με εχθρικές διαθέσεις πρός τα γραφεία του κυβερνώντος Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος, το Υπουργείο Εξωτερικών και το κτήριο της Εθνικής Τηλεόρασης. Το κάλεσμα για κάθοδο στους δρόμους γίνεται μέσω διαδικτίου και κυρίως μσω της ιστοσελίδας του ξυλοκοπημένου μέχρι θανάτου απο την αστυνομία Khaled Said 2.

Αξίζει εδώ να δώσουμε σημασία στον ρόλο που διαδραμάτισε το διαδίκτιο ώς μέσο συντονισμού και οργάνωσης των δράσεων που εξελίχθησαν. Η χρησιμοποίηση του διαδικτίου ως εργαλείο στα χέρια των εξεγερμένων δεν αποτελεί είδηση η κάτι τελοσπάντον νέο. Ο ελληνικός δεκέμβρης κατέδειξε πόσο δραστικά μπορει να λειτουργησει αυτο το μεσο στα χερια των εξεγερμενων. Η χρησιμοποιηση του internet τοτε ως διαυλου επικοινωνιας και συντονισμου κινησεων μεταξυ ατομικοτητων και συλλογικοτητων προσεδειδε στον αγωνα μια πρωτοφανη δυναμικη, εκθετωντας την ανυμπορια των κατασταλτικων μηχανισμων να παρεμβουν και να αποτρεψουν τον κινδυνο. Ο απο κοινού συντονισμός μαθητών λυκείου να εξαπολύσουν επίθεση εναντίων σαρανταπέντε αστυνομικών τμημάτων σέ όλη την Ελλάδα αποτελεί ώς εκ τούτου ένα ενδεικτικό παράδειγμα 3.

Στήν Αίγυπτο το καθεστώς Μουμπάρακ επιδιδόμενο σέ ένα ρεσιτάλ απεγνωσμένων
εποικοινωνιακών πρακτικών διακόπτει τήν παροχή ίντερνετ καθώς και τήν αποστολή μηνυμάτων μέσω κινητών τηλεφώνων θεωρόντας πώς έτσι θα εμποδίσει τους εξεγερμένους να αναλάβουν δράση. H επιλογή αυτή, στα πλαίσια της στρατηγικής μας ανάλυσης, εμφανώς προδίδει τήν δεινή θέση στήν οποία περιήλθε το κράτος, όμως πέρα απ’αυτό και κάτι άλλο. Φανερώνει τήν πραγματική ουσία του κράτους, που κάτω απο οποιαδήποτε συνθήκη ενεργεί με γνώμονα την διασφάλιση και διατήρηση τής κυριαρχίας του. Που παρ’όλη την διαρκή του τεχνολογική εξέλιξη σε όλες τις βαθμίδες ελέγχου και επιτήρησης, εύκολα υποκύπτει εν ώρα εκτάκτου ανάγκης, στην λογική της εξεύρεσης εύκολων και γρήγορων λύσεων πού θα το βγάλουν απ’το αδιέξοδο.

Τα «διαδικτιακά» μέτρα αυτοπροστασίας και ασφάλειας που λήφθησαν σε αυτή την περίπτωση απο τους εξεγερμένους ουτώς ώστε να μήν περιέλθουν είς γνώσιν του καθεστώτος Μουμπάρακ τα σχέδια τούς , αποδυκνύουν για άλλη μια φορά ότι οί εξεγερμένοι βρίσκονται σέ διαρκή επαγρύπνηση αντιτάσσοντας σχέδια και στρατηγικές έναντι των κατά πολύ προβλεπόμενων σχεδίων του κράτους. Αποδυκνύει οτι η αντίσταση προηγείται, είναι ενα βήμα μπροστά από την εξουσία. Μηχανεύεται και συνεχώς εφευρίσκει τρόπους να υποσκάπτει το φαινομενικά «άβατο» της εξουσίας, το φαινομενικά απόρθητο μα πραγματιστικά ευάλωτο μηχανισμό ελέγχου και καταστολής.

Το καθεστώς Μουμπάρακ βλέποντας ότι η διακοπή του ίντερνετ λειτουργούσε μάλλον αποσυνθετικά για το Αιγυπτιακό κράτος αφού ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός βυθίζεται σε παράλυση, αναπόφευκτα περιορίζεται σε μιά στρατηγική επιλεκτικής παρακολούθησης, με το facebook και το twitter να θεωρούνται ανασφαλή πεδία διασταύρωσης πληροφοριών για τους εξεγερμένους.

Ένα εγχειρήδιο που κυκλοφορεί εκείνες τίς μέρες μεταξύ των εξεγερμένων μέ τίτλο «πώς να διαδηλώσετε έξυπνα» αμέσως προειδοποιεί πως οι πληροφορίες που εδώ παρέχονται μπορούν να διαδίδονται «ΜΟΝΟ μέσω mail, εκτύπωσης και φωτοτυπιών» καθώς οποιοδήποτε άλλο διάσημο μέσο διασταύρωσης πληροφοριών (facebook, twitter) παρακολουθείται 4.Διαβάζωντας το κάποιος μπορει να αντλησει χρησιμες πληροφοριες σχετικα με το πως να συμπεριφερθει σε μια διαδηλωση, πως να αμυνθει και ποτε να επιτεθει, αναλογα με την περισταση. Το ιντερνετ δηλαδη σε αυτη την περιπτωση λειτουργησε σαν αγωγος μεταδωσης τεχνογνωσιας και πρακτικων οργανωσης μεταξυ των εξεγερμενων.Τους εδωσε την ευκαιρια να ερθουν σε επαφή με διεθνη επαναστατικα κινηματα και κινηματικες πρακτικες αμεσης δρασης, μια ιδιαιτερα χρησιμη παρακαταθηκη για τους αγωνες του Αιγυπτιακου λαου που ερχονται.

Στις 28 Ιανουαρίου και ενώ οι συγκρούσεις μεταξύ εξεγερμένων και δυνάμεων ασφαλείας μαίνονται, φήμες φαίρνουν τον Μουμπάρακ να υποβάλλει δημόσια την παραίτηση του ενώπιον του Αιγυπτιακού λαού. Και ενώ η πλατεια Ταχρίρ κατακλίζεται από κόσμο έτοιμο να ακούσει τα χαρμόσυνα νέα της παραίτησης Μπουμπάρακ, ο ίδιος με ανακοίνωση του δηλώνει ότι το καθεστώς του θα παραμείνει στην εξουσία. Εγγυάται την ομαλή μετάβαση των πολιτικών εξουσιών μέσω ταχύριθμων μεταρυθμίσεων και αλλαγών, αποτίωντας με την σειρά του ένα φόρο τιμής στούς νεκρούς των ταραχών. Θα ήταν κάπως αφελές να υποθέσουμε πως η εξαγγελία των μελλοντικών πολιτικών πλάνων του καθεστώτος Μουμπάρακ δεν έγινε υπό το πρίσμα ενός εκ προμελέτης στρατηγικού σχεδιασμού. Ενός σχεδιασμού που στόχο θά είχε να ανακόψει άμεσα την πορεία της εξέγερσης αντιτάσσοντας στην θέση της κάτι άλλο, εν δυνάμει ικανό να αντιστρέψει τους όρους του παιχνιδιού. Στιγμές μετά το δημόσιο ανακοινωθέν Μουμπάρακ ένα πληθος οπαδων του ομώνυμου καθεστώτος εμφανίζεται στους δρόμους ωσάν απο το πουθενά έτοιμο να αναμετρηθεί με τους εξεγερμένους για να αποκαταστήσει την τάξη και την νομιμότητα. Η πλατεία Ταχριρ μετατρεπεται σε πεδίο μάχης, αυτή την φορά όχι μεταξύ εξεγερμένων και αστυνομικών δυνάμεων αλλά μεταξύ εξεγερμένων και αντι-εξεγερμένων (για τους τελευταίους διαδίδεται οτι είναι στελέχη των μυστικών υπηρεσιών Καντάφι σε εντεταλμένη υπηρεσία) με τον στρατό να αναλαμβάνει καθήκοντα μεσάζωντα μεταξύ των δύο μετώπων.
Αυτό που κρατάμε σ’αυτή την φάση είναι η κίνηση αντιπερισπασμού που γίνεται απο πλευράς Μουμπάρακ που στόχο εχει να δώσει την εικόνα οτι η εξέγερση εχει σκορπίσει χάος και διχόνοια μεταξύ των Αιγυπτίων. Ότι στην πραγματικότητα η εξέγερση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας εμφύλιος πόλεμος που αν δεν λήξει εδώ και τώρα θα έχει όλες εκείνες τις τραγικές συνέπειες που έχει ένα τέτοιο συμβάν, και πώς την ευθύνη γι’αυτο θα την φέρουν βαρέως αυτοί που πρώτοι ξεσηκώθηκαν. Οί εξεγερμένοι.

Η στρατηγική αυτή ανάλυση καταπιάστεικε μόνο με μερικά ενδεικτικά στιγμιότυπα απο την Αιγυπτιακή εξέγερση. Υπάρχουν και πολλά άλλα που χρίζουν περαιτέρω διερεύνησης οπως για παράδειγμα ποιό ρόλο διαδραμάτεισε ο στρατός στο όλο παιχνίδι, ποιοί ήταν οι δικοί του στρατηγικοί στόχοι και αν αυτοί επιτεύχθησαν. Ή ποιος ηταν ο ρόλος της αντιπολίτευσης στο όλο παιχνίδι και αν επιχείρησε μέσω συγκεκριμένων στρατηγικων κινήσεων να επωφελειθεί πολιτικά από αυτή την εξέγερση.

Και κάτι τελευταίο το οποίο αξιζει εδώ να λεχθεί. Σύμφωνα με τον Αγκάμπεν:

«βεβηλώνω = αποδίδω εκ νέου στην κοινοχρηστία ο,τι είχε διαχωριστεί στη σφαίρα του ιερού 5».

Η Αιγυπτιακη εξεγερση ακριβώς αποτελεσε ενα ρηξιακο συμβαν, μια βεβήλωση με την αγκαμπενική σημασία του όρου. Με την έννοια οτι διέρρειξε τους κοινωνικους-θρησκευτικους φραγμούς που ενυπήρχαν στην Αιγυπτιακή κοινωνία και είχαν βαθιά τις ρίζες τους μέσα στον χρόνο. Κοσμικοί Μουσουλμάνοι, Ισλαμιστές και Χριστιανοί παραμερίζοντας τις μεταξύ τους διαφορές, έδρασαν απο κοινού την ώρα της εξέγερσης αξιώνοντας αυτό που για χρόνια τώρα είχε διαχωριστεί στην σφαίρα του ιερού. Την αδιαμεσολάβητα και χωρίς όρους έκφραση της πολιτικής τους άποψης.Την άμεση και χωρίς όρους έξοδο του καθεστώτος Μουμπάρακ από τις ζωές τους.


1 Φουκω Μ. 1978, Μεθοδολογια για την γνωση του κοσμου:πως να απαλλαχτουμε απο τον μαρξισμο σελ.199, Το ματι της εξουσιας, Εκδ. Βανιας

2 Χρονικα της Αιγυπτιακης εξεγερσης που χρησιμοποιηθηκαν για το παρον κειμενο: http://redblackplanet.squat.gr, http://gr.contrainfo.espiv.net/2011/02/01/egypt-i/,http://www.salata.tv/πολιτική-κοινωνία/αίγυπτος-το-χρονικό-μια-εξέγερσης, http://www.anarkismo.net/article/18672

3 Γαβριηλίδης Α.[GREEK RIOTS 2008:]-A MOBILE TIANANMEN σελ.15 στο The return of street politics? Essays on the December riots in Greece, The Hellenic Observatory LSE

4 Πως να διαδηλωσετε εξυπνα, http://rioter.info/2011/02/03/manual/

5 Αγκάμπεν G. 2008, Βεβηλώσεις ,Εκδ. Αγρα




Αneipwtos.