Τον τελευταίο καιρό μας έρχονται (για άλλη μία φορά) ειδήσεις από ένα πολύπαθο και αιματοβαμμένο μέρος της γης. Τα πολεμικά ανακοινωθέντα των ΜΜΕ κάνουν λόγο για “πολεμικές επιχειρήσεις” του ισραηλινού στρατού και για “μερικές δεκάδες νεκρούς” προβάλλοντας μόνο εικόνες συντριμμιών και διαμελισμένων ανθρώπων (λες και πρόκειται για κάποιο videogame εικονικών μαχών ή χολιγουντιανή πολεμική ταινία) ενώ από την άλλη κάνουν «γαργάρα» τις πραγματικές συνθήκες μέσα στις οποίες η ζωή των κατεχόμενων παλαιστινίων προσπαθεί να ανασάνει σε «περίοδο ειρήνης». Οι επιχειρήσεις αυτές γίνονται στο όνομα του “πολέμου κατά της τρομοκρατίας”, της “διαφύλαξης της ασφάλειας και της εθνικής οντότητας του Ισραήλ”, την ιδεολογική υποστήριξη στον οποίο παρέχει η εικόνα του “Άραβα τρομοκράτη”, “ακραίου ισλαμιστή και αιματοβαμμένου φονταμενταλιστή” που σερβίρουν τα ΜΜΕ.
http://thersitis.espiv.net/ Παρακάτω παρατίθενται μαρτυρίες από ανθρώπους που βρίσκονται αυτόν τον καιρό στην Παλαιστίνη, ως μέλη δικτύου αλληλεγγύης. Δεν πρόκειται για κάποια πολεμική ανταπόκριση ‘’επαγγελματιών του είδους’’ αλλά για αφήγηση των όσων βιώνουν τόσο οι ίδιοι κατά το σύντομο ταξίδι τους εκεί όσο και οι παλαιστίνιοι σαν καθημερινότητα, μέσα σε καιρό ‘’ειρήνης’’. Είναι στιγμές καθημερινότητας από την «προνομιούχα» Δυτική Όχθη (προνομιούχα σε σχέση με την Λωρίδα της Γάζας-την ονομαζόμενη μεγαλύτερη φυλακή στον κόσμο).
Όταν οι λέξεις γίνονται εικόνες, οι εικόνες ένα πλάκωμα στο στήθος, όταν ο φόβος δίνει τη θέση του στην οργή…όταν ένα σύνθημα ηχεί πιο δυνατά από ποτέ για να συντρίψει τείχη, φράχτες, περίπολα, σύνορα, δόγματα ασφάλειας, πατρίδες, «ρεαλιστικές προτάσεις», ηγέτες, σωτήρες…
Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΤΟ ΟΠΛΟ ΤΩΝ ΛΑΩΝ, ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΟ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΑΦΕΝΤΙΚΩΝ
Γιανούν
Μας ζήτησαν να συνοδεύσουμε κάποιους βοσκούς στα κοντινά βοσκοτόπια τους. Μ’ αυτόν τον τρόπο κάνουμε τη δουλειά τους λίγο πιο ασφαλή, λειτουργώντας ως διεθνής παρουσία-μαρτυρία. Μας προειδοποιούν βέβαια πως συχνά στην περιοχή οι βοσκοί πέφτουν θύματα επιθέσεων, ενώ κάποιες φορές πυροβολούνται. Προχωρώντας βαθύτερα στην κοιλάδα βλέπουμε πως εδώ το χορτάρι είναι πιο μακρύ και πράσινο, ένδειξη πως ο βοσκός δεν φέρνει συχνά τα πρόβατα τόσο έξω. Η περιοχή είναι γενικά ορεινή και βραχώδεις, με μεγάλα κομμάτια πράσινου, αρκετά λουλούδια και λίγα, αλλά όμορφα δέντρα. Δυο τρεις βοσκοί ακόμη συγκλίνουν με τα πρόβατά τους προς το μέρος μας. Αμέτρητα μου φαίνονται τα πρόβατα, ενώ γύρω μας τρέχουν και μερικά σκυλιά.
Μετά από καμιά ώρα ηρεμίας, οι βοσκοί που βρίσκονται λίγο πιο μακριά σφυρίζουν και μας φωνάζουν, δείχνοντας προς το λόφο. Απευχόμουν μέσα στην αφέλειά μου να συναντήσουμε εποίκους, τώρα όμως έβλεπα στο κατέβασμα του λόφου και περίπου ένα χιλιόμετρο μακριά μας δυο αυτοκίνητα εποίκων. Σταματάνε εκεί, πιθανότατα για να μας εκφοβίσουν. Ομολογώ πως κάνουν καλή δουλειά, αφού κάποιοι σύντροφοι εκφράζουν την ανησυχία τους. Μερικοί έχουν εμπειρία σε αντιπαραθέσεις με στρατιώτες, αλλά μας έχουν προειδοποιήσει πως οι έποικοι είναι μια άλλη ιστορία, αφού συνήθως δεν μπαίνουν καν σε διάλογο. Εμφανίζονται ακόμη δυο αυτοκίνητα, από τα οποία κατεβαίνει μια ομάδα νέων παιδιών, ένας εκ των οποίων κρατάει όπλο, που μου εξηγούν πως είναι στρατιωτικό. Κάποιοι από αυτούς έχουν τα πρόσωπά τους καλυμμένα, και αρχίζουν να κατηφορίζουν. Ο ένας βοσκός αρχίζει να φωνάζει, να χτυπάει το στήθος του, γονατίζει και κόβει το χορτάρι με τις χούφτες, το πετάει πάνω του. Δε καταλαβαίνω λέξη, μόνο το salaam που επαναλαμβάνει και γνώριζα πως σημαίνει ειρήνη.
Αποφασίσαμε να χωριστούμε, 4 από εμάς να πάνε χαμηλότερα με δυο από τους βοσκούς και τα κοπάδια, προκειμένου να έχουν μαζί τους διεθνή εκπροσώπηση ( κάτι σαν μαρτυρία ) και οι υπόλοιποι 4 να μείνουμε εκεί με τον ένα βοσκό για να έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης. Ένας έποικος μας πλησίασε αρκετά τραβώντας συνεχώς φωτογραφίες, προφανώς για να μας εκφοβίσει, το μόνο που καταφέρνει όμως είναι να μας κάνει να τον ειρωνευτούμε με χειρονομίες και γέλια. Μόλις απομακρύνθηκε η μια ομάδα μας, δυο έποικοι, καμιά 20αριά χρονών, με δυο μεγαλόσωμα σκυλιά με λουρί έρχονται σχεδόν δίπλα μας. Κάτι φωνάζουν και δείχνουν τα λουριά των σκυλιών, τα οποία αρχίζουν να γαβγίζουν σαν τρελά. Ο βοσκός κλωτσάει μια πέτρα προς το μέρος τους, και αρχίζει ο πετροπόλεμος. Οι έποικοι που μας είχαν πλησιάσει αρχίζουν να πετάνε πέτρες αδιακρίτως, ενώ οι βοσκοί που είχαν απομακρυνθεί επιστρέφουν τρέχοντας με πέτρες στα χέρια και παίρνουν τελικά στο κυνήγι τους πιο κοντινούς μας. Εμείς συνειδητά απέχουμε από τον πετροπόλεμο, δεχόμαστε όμως αρκετές ξώφαλτσες και λίγες γεμάτες, με αποτέλεσμα τον μικροτραυματισμό του Alex.
Μετά από ένα δεκάλεπτο ανασυγκρότησης, ένας έποικος με τα χέρια στον αέρα, μας πλησιάζει. Μαζί με έναν ακόμη πηγαίνουμε προς το μέρος του. Δε μου φαίνεται απειλητικός, φωνάζει όμως πως αυτή η γη είναι δική τους εδώ και 3500 χρόνια, πως υπάρχει ψήφισμα των ηνωμένων εθνών υπέρ τους. Του απαντάμε πως γνωρίζουμε πολύ καλά πως υπάρχουν αμέτρητα ψηφίσματα και γνωμοδοτήσεις του OHE και διεθνείς συνθήκες που αναγνωρίζουν αυτά τα εδάφη ως παλαιστινιακά, να κόψει τα ψέματα και πως συμπεριφέρονται ως δύναμη κατοχής καταπατώντας ένα σωρό διεθνείς συνθήκες και ανθρώπινα δικαιώματα.
Εκείνη τη στιγμή εμφανίζεται ένα τζιπ του ισραηλινού στρατού με 5 στρατιώτες. Οι έποικοι με τα αυτοκίνητα εξαφανίζονται, και μένει μόνο αυτός που μας φωτογράφιζε. Δυο από τους στρατιώτες συζητάνε μαζί του και κοιτάζουν τις φωτογραφίες. Μας πλησιάζουν με απειλητική διάθεση φωνάζοντας να φύγουμε, γιατί βρισκόμαστε σε κλειστή στρατιωτική ζώνη. Ένας από μας τους απαντάει πως αν έχουν κάποιο έγγραφο που το αποδεικνύει, θα φύγουμε. Έρχεται μύτη με μύτη με τον ένα στρατιώτη, ο οποίος σκύβει και τον σπρώχνει δυνατά στο στήθος με το κράνος ( κάτι που τώρα μου φαίνεται αστείο, καθώς μου θυμίζει την κουτουλιά που είχε δώσει ένας ποδοσφαιριστής σε κάποιον άλλο σε έναν τελικό.) Προσπαθώ να φωτογραφίσω το συμβάν, αλλά ο δεύτερος στρατιώτης, με το ζόρι 18άχρονος, μου αρπάζει τη μηχανή από τα χέρια. Οι άλλοι τρεις στρατιώτες αρχίζουν να σπρώχνουν και να φωνάζουν, ενώ ένας από αυτούς αρπάζει τον ένα βοσκό και τον σπρώχνει προς το τζιπ. Με πολλές φωνές, λίγη γκρίνια και επίμονη προσπάθεια παίρνω πίσω τη μηχανή. Κινούμαστε αναγκαστικά προς το βουνό, ενώ ένας από τους στρατιώτες σπρώχνει και κλωτσάει μια κοπέλα από εμάς. Λίγο αργότερα έρχεται ο ένας βοσκός, για να μας πει πως τον άλλο βοσκό τον συνέλαβαν. Μας ζητάει να ξαναέρθουμε αύριο. Μας λέει πως αν δεν ήμασταν εκεί, θα σκότωναν πολλά από τα πρόβατα. Σκέφτομαι πόσο θύμωσα, αγχώθηκα και απελπίστηκα με μια μόνο αντιπαράθεση, σε μια μόνο μέρα, σε μια μόνο συνάντηση με τους έποικους και το στρατό και γελάω με τα χάλια μου.
Είναι λυπηρό και συγχρόνως τρομακτικό αυτό που συμβαίνει εδώ. Μια συστηματική κλοπή της γης, με απώτερο σκοπό να εκδιώξουν ολόκληρο τον παλαιστινιακό πληθυσμό. Έχουν αποκλείσει τους βοσκούς και τα κοπάδια τους σε ένα ασφυκτικά μικρό, πετρώδες κομμάτι γης, γνωρίζοντας πως αν χάσουν τη μοναδική τους πηγή εισοδήματος θα φύγουν. Η Γιανούν σιγά σιγά σβήνει από τον παλαιστινιακό χάρτη, αποτελώντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς επιτεύχθηκε από τους ισραηλινούς ο εποικισμός της δυτικής όχθης: Με τη μόνιμη παρουσία της απειλής, του εκφοβισμού και της βίας που καταστρέφει την καθημερινή ζωή των παλαιστίνιων. Καθόμαστε κάτω από μια ελιά και πίνουμε τσάι, συζητάμε για όλα αυτά, για το δηλητήριο του μίσους, την πιθανότητα ειρηνικής και αρμονικής συνύπαρξης των ανθρώπων, για την απόγνωση των παλαιστίνιων, το διεθνές δίκαιο και την υποκρισία των ανθρώπων, μέχρι που έρχεται ο Γιουσέφ και μας φορτώνει στην καρότσα. Αποφασίζουμε να επιστρέψουμε πάλι την επομένη, ακολουθώντας τον τρόπο των παλαιστίνιων: Κάθε μέρα από την αρχή.
Far'a el-Giftlik
Χθες το απόγευμα η Lydia, έμπειρο μέλος του δικτύου αλληλεγγύης, μας ενημέρωσε πως έγιναν κατεδαφίσεις τριών οικημάτων παλαιστινίων του κοντινού χωριού Far'a el-Giftlik. Μας ζήτησε να καταγράψουμε ό,τι μπορούμε. Μαζί με άλλα τρία άτομα της αποστολής πήραμε ένα ταξί από τη Ναμπλούς και διανύσαμε την ορεινή διαδρομή μέχρι το χωριό.
Έξω από το χωριό μας περίμενε με αυτοκίνητο ένα άλλο μέλος του δικτύου, και μας πήγε κατευθείαν στην πρώτη οικογένεια. Εκεί συναντήσαμε 7 άτομα, εκ των οποίων τρία παιδιά. Μας είπαν πως το ένα παιδί είναι άρρωστο. Μας εξήγησαν πως είναι η δεύτερη φορά που κατεδαφίζεται το σπίτι τους. Ο πατέρας, Μπασέρ, μας λέει τι έγινε. Πριν από 5 μήνες τους ειδοποίησαν πως πρέπει να φύγουν. Στις 2 το μεσημέρι εμφανίστηκαν καμιά εκατοστή στρατιώτες, με μπουλντόζες και άλλα βαριά μηχανήματα. Ο ίδιος προσπάθησε να βγάλει φωτογραφίες με το κινητό του τηλέφωνο, το οποίο του κατέσχεσαν οι ισραηλινοί στρατιώτες. Δεν επέτρεψαν σε κανένα μέλος της οικογένειας να πάρει τίποτε απολύτως μέσα από το σπίτι. Θα περνούσαν το βράδυ σε ένα συγγενικό σπίτι, χωρίς καμιά προοπτική για τις επόμενες μέρες.
Μετά από λίγο ήρθε η δεύτερη, δεκαμελής οικογένεια. Ο πατέρας, Αϊμάν, μας είπε πως είναι η πρώτη κατεδάφιση. Οι ίδιοι στρατιώτες εμφανίστηκαν με τις μπουλντόζες στο σπίτι κατά τις 3.30, επέτρεψαν σε τρία μέλη της οικογένειας να μπουν για 15 λεπτά και να πάρουν μόνο μικρά αντικείμενα, όχι έπιπλα, όχι συσκευές. Μάζεψαν αργότερα όσα πράγματα μπόρεσαν από τα ερείπια και τα μετέφεραν σε μια μισογκρεμισμένη αποθήκη. Αφού γκρέμισαν το σπίτι, ξερίζωσαν όλα τα ελαιόδεντρα που περικύκλωναν το σπίτι. Μας είπε πως είναι αγρότες, αυτό είναι το μόνο που ξέρουν να κάνουν, και πως θα προσπαθήσουν να ξαναφτιάξουν σπίτι με τη βοήθεια της κοινότητας. Οι μισοί θα περνούσαν το βράδυ έξω, οι υπόλοιποι στην αποθήκη και την επόμενη θα μετακινούνταν σε γειτονικό οικισμό.
Η τρίτη, οχταμελής οικογένεια, είδε το σπίτι της να κατεδαφίζεται αμέσως μετά. Τους είχε σταλεί η ειδοποίηση κατεδάφισης πριν από ένα μήνα. Επέτρεψαν σε ένα μέλος της οικογένειας να μπει για 15 λεπτά στο σπίτι και να πάρει μόνο μικρά αντικείμενα. Η οικογένεια ασχολείται με την κτηνοτροφία. Κατά την κατεδάφιση σκοτώθηκαν 4 πρόβατα, ενώ καμιά εικοσαριά σκορπίστηκαν μετά από το γκρέμισμα της στάνης. Κατάφεραν να μαζέψουν πέντε από αυτά. Οι στρατιώτες φεύγοντας τους είπαν πως αν τολμήσουν να ξαναχτίσουν, θα το γκρεμίσουν με τους ίδιους μέσα. Ο πατέρας, Σουλεϊμάν, μας είπε πως η οικογένεια θα κοιμόταν έξω, καθώς δεν υπήρχε η δυνατότητα να φιλοξενηθούν. Είχαν ήδη στήσει μια πρόχειρη τέντα. Και οι τρείς οικογένειες πρέπει να καταβάλουν ένα σχετικά μεγάλο ποσό, για τα έξοδα της κατεδάφισης. Σουρεαλισμός.
Το χωριό Far'a el-Giftlik βρίσκεται στην κοιλάδα της Ιορδανίας. Η περιοχή είναι από τις πιο γόνιμες, σε μια γενικά άγρια, δύσκολα καλλιεργήσιμη γη. Πολλές οικογένειες ζουν από τη γεωργία. Το χωριό όμως υπάγεται στην περιοχή Γ (Area C), που σημαίνει πως οι ισραηλινοί έχουν τον έλεγχο της ασφάλειας και της οικοδομικής δραστηριότητας. Συνέπεια αυτού είναι οι παλαιστίνιοι να μην παίρνουν ποτέ τις άδειες κατοικίας για τα σπίτια τους, ενώ ο στρατός μπορεί να κατεδαφίζει κατά βούληση. Οι διακοπές ρεύματος και νερού είναι συνεχής, με την τελευταία διακοπή υδροδότησης να κρατά 3 μέρες.
Στην επιστροφή ισραηλινοί στρατιώτες μας σταματήσανε σε δυο διαδοχικά μπλόκα, μέσα στη μέση του πουθενά, και αφού μας ζητήσανε τα διαβατήρια, με εκφοβιστικές πρακτικές απαιτούσαν-εν μέσω ειρωνιών και προσβολών- να τους δώσουμε τα e-mail μας (!) προκειμένου να μας αφήσουν να φύγουμε.
Αισθάνομαι πως το μόνο που μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτές τις οικογένειες είναι να δείξουμε πως δεν τους ξεχνάμε. Άλλωστε, αυτό που μας ζητάνε είναι να πούμε την ιστορία τους. Με ένα μόνιμο σφίξιμο στην καρδιά.
Ni'lin
Κάθε εβδομάδα πραγματοποιούνται σε πολλά μέρη της Δυτικής ‘Όχθης διαδηλώσεις ενάντια στην κατασκευή του Τείχους του Απαρτχάιντ. Ξεκινήσαμε με ταξί από τη Ραμάλα για το κοντινό χωριό της Ni’lin, όπου θα συναντούσαμε το εμπειρότερο μέλος του δικτύου, τον Asef. Βρίσκεται χρόνια στην Παλαιστίνη, ενώ έχει κάνει πάρα πολλές ομιλίες στη Σουηδία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες γι’ αυτά που συμβαίνουν εδώ. Με την κατασκευή του τείχους του Απαρτχάιντ στη Ni’lin, υπολογίζεται πως το 1/3 της γης των παλαιστινίων της περιοχής περνά σε ισραηλινή κατοχή. Χάρη στον αγώνα των κατοίκων, η κατασκευή του τείχους, που ξεκίνησε το 2004, δεν έχει ολοκληρωθεί…ακόμη. Ο Asef μας καλεί στο σπίτι του μέχρι να αρχίσει η διαδήλωση. Καθόμαστε σε ένα σκιερό κήπο, και λίγο αργότερα φτάνουν κάποιοι ισραηλινοί σύντροφοι του AATW, οι οποίοι μας ενημερώνουν για το τι να κάνουμε και τι να αποφύγουμε κατά τη διάρκεια της. Το AATW και άλλες συλλογικότητες του Ισραήλ έχουν δείξει πολύ μεγάλη συνέπεια και αγωνιστικότητα στις κινητοποιήσεις τους κατά του τείχους, κάτι που με γεμίζει ελπίδα. Η συζήτηση πηγαίνει και σε όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα, σε ζητήματα καταστολής, κρατικής βίας και αντιδομών. Κάποια στιγμή ξεκινάμε όλοι μαζί να βαδίζουμε προς το τείχος με σημαίες, ένα μεγάφωνο, φωνές και συνθήματα υπέρ των προσφύγων και της Hanaa Shalabi, πολιτικής κρατούμενης που απήχθη από τον ισραηλινό στρατό στις 16 Φεβρουαρίου και αρνείται να τραφεί για 32η μέρα.
Στη θέα τους τείχους, που κόβει σα μαχαίρι την κοιλάδα στη μέση, δεν μπορείς παρά να σκεφτείς πόσο αφύσικο είναι. Μια γκρίζα, βίαιη κατασκευή σε απόλυτη αντίθεση με το όμορφο, βραχώδες, γεμάτο ελαιόδεντρα τοπίο. Απέναντι, μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά, φαίνονται οι πολυτελείς κατοικίες των ισραηλινών εποίκων, παρόμοιες με τα ''τουριστικά θέρετρα'' που βλέπουμε στα μέρη μας. Φωνάζουμε συνθήματα κατά του τείχους και της κατοχής, ενώ κάποιοι από τους παλαιστίνιους ρίχνουν λάστιχα δίπλα στο τείχος και βάζουν φωτιά. Ρίχνουν σποραδικά λίγο νερό στον καυτό, μαυρισμένο τοίχο, προκειμένου να μαλακώσει και να αρχίσουν να τον σκάβουν. Οι σκοποί από απέναντι ρίχνουν τα πρώτα δακρυγόνα. Ευτυχώς ο αέρας στέκεται σύμμαχός μας. Μετά από λίγο, ένας εκτοξευτήρας πάνω σε ένα στρατιωτικό όχημα αρχίζει να ρίχνει υγρό σκανκ, το οποίο χρησιμοποιεί αποκλειστικά ο ισραηλινός στρατός. Η δυσωδία του δεν περιγράφεται, νομίζεις πως σ’ έχουν βουτήξει με το κεφάλι στον υπόνομο. Ο αέρας όμως εξακολουθεί να φυσά κόντρα. Μετά από σκάψιμο μισής ώρας, μια μικρή τρύπα ανοίγει στο τείχος της ντροπής. Ξέρουμε πως σύντομα θα την μπαλώσουν, όμως εκείνη τη στιγμή στα μάτια μας έχει μια τεράστια, μεταφυσική δύναμη, ένα ξεχωριστό συμβολισμό για την αντίσταση των ανθρώπων της Ni’lin.
Σιγά σιγά η διαδήλωση εξασθενεί. Οι ισραηλινοί στρατιώτες έχουν μετακινηθεί στην πλευρά που το τείχος γίνεται περίφραξη και συρματόπλεγμα. Από εκεί ρίχνουν συνεχώς δακρυγόνα και κρότου λάμψης. Ξεκινάμε για το χωριό, όταν ακούμε τον ήχο όπλων. Μου λένε πως ρίχνουν σφαίρες από καουτσούκ σε όσους παλαιστίνιους πετάνε πέτρες. Από το 2008 που ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις, τουλάχιστον πέντε άνθρωποι έχουν σκοτωθεί μόνο εδώ, μεταξύ τους ένα δεκάχρονο αγοράκι, ο Ahmed Moussa, και πολλές εκατοντάδες έχουν τραυματιστεί. Συνολικά, στις περιοχές που γίνονται διαδηλώσεις κάθε εβδομάδα από το 2008(Al-Ma'sara, Jayyous, Qalandiya, Budrus, Beit Liqya, Bidu, Bi’lin και πολλές ακόμη), έχουν σκοτωθεί 23 άτομα, τα 12 παιδιά.
Η διαδήλωση ολοκληρώθηκε, ευτυχώς χωρίς τραυματισμούς ή συλλήψεις. Στο τέλος ισραηλινοί στρατιώτες πέρασαν μέσα από το τείχος, απειλώντας και σημαδεύοντας με τα όπλα τους. Επιστρέφουμε στο σπίτι του Assef, σε μεγάλη συναισθηματική φόρτιση από όσα βιώσαμε. Συζητάμε για λίγη ώρα, κυρίως για τα θύματα των προηγούμενων διαδηλώσεων, μας περιγράφει την ημέρα που σκοτώσανε το μικρό, για το ασθενοφόρο που δεν επέτρεπαν οι ισραηλινοί να πλησιάσει, τους δεκάδες τραυματίες, βλέπουμε κάποια βίντεο από εκείνες τις μέρες, νομίζεις πως ακούς την καρδιά σου να ραγίζει.
Στο γυρισμό χαζεύουμε το τοπίο. Οι σουηδοί και δανοί με τους οποίους ήρθα εδώ, μου λένε πως είναι το ομορφότερο μέρος που έχουν δει. Αλήθεια είναι, η Παλαιστίνη είναι ξεχωριστή. Σταδιακά όμως συνειδητοποιώ και πόσο διαφορετική, πόσο αλλοπρόσαλλη είναι η καθημερινότητά της, πόσο πληγωμένη είναι η ίδια η ζωή σ’ αυτόν τον τόπο. Χαιρόμαστε που βρισκόμαστε εδώ, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε κάτι δραστικά. Μας γεμίζει η αλληλοεκτίμηση, ο σεβασμός, η αίσθηση πως κανείς δεν είναι μόνος του. Δυναμώνουμε από το αλύγιστο πνεύμα αυτών των ανθρώπων, από τη φωνή τους που δεν τσακίζεται.