Οι ελευθεριακές ιδέες στο Λίβανο

Μια συνοπτική παρουσίαση γεγονότων
A synthesis of facts and events during the last decades about the libartarian and radical ideas in Lebanon.
«Είναι ντροπή για ένα έθνος να καλωσορίζει το νέο του κυβερνήτη με σάλπιγγες και τον αποχαιρετά κατόπιν με γιουχαΐσματα μόνο και μόνο για να καλωσορίσει εάν άλλο κυβερνήτη με σάλπιγγες ξανά» Χαλίλ Γκιμπράν «Ο κήπος του προφήτη» (1934) ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΣΤΟ ΛΙΒΑΝΟ 1860-1989
1860: Ο πόλεμος μεταξύ Δρούζων και χριστιανών (μαρωνιτών) αφήνει 12.000 νεκρούς χριστιανούς. Τα γαλλικά στρατεύματα παρεμβαίνουν υπέρ των μαρωνιτών.
1914-1918: Η οθωμανική κυριαρχία καταρρέει στη Συρία. Μαζική πείνα στο Λίβανο.
1920: Η Γαλλία δίνει εντολή για τη δημιουργία του κράτος του Μεγάλου Λιβάνου με τη Συρία και η Αγγλία δίνει εντολή για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους.
1936: Ο Πιέρ Τζεμαγιέλ ιδρύει το Κόμμα της Φάλαγγας μετά την επίσκεψή του στη ναζιστική Γερμανία.
1939-1945: Βρετανικά και εξόριστα γαλλικά στρατεύματα καταλαμβάνουν το Λίβανο και χρησιμοποιούν τη Βηρυτό ως βάση της κυβέρνησης Βισύ. Η Γαλλία υπόσχεται πλήρη ανεξαρτησία.
1946: Η Γαλλία εγκαταλείπει το Λίβανο.
1948: Δημιουργείται το κράτος του Ισραήλ. Μαζική έξοδος Παλαιστινίων προς Λίβανο και Ιορδανία.
1958: Εμφύλιος πόλεμος στο Λίβανο καθώς οι μουσουλμάνοι ξεσηκώνονται με τα παναραβικά κηρύγματα του προέδρου της Αιγύπτου Νάσερ. Αμερικανικά στρατεύματα στη Βηρυτό στο πλαίσιο του δόγματος του τότε προέδρου των ΗΠΑ Αϊζενχάουερ, για καταπολέμη του «διεθνούς κομμουνισμού», μετά από αίτημα του προέδρου του Λιβάνου Καμίλ Τσαμούν.
1964: Ιδρύεται η Οργάνωση Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (PLO).
1970: Οι αντάρτες της PLO εκδιώκονται από την Ιορδανία και κάνουν στρατηγείο τους τη Βηρυτό. Η PLO αυξάνει τις επιθέσεις της στο Ισραήλ από το νότιο Λίβανο.
1975: Νέος εμφύλιος στο Λίβανο ανάμεσα στους μαρωνίτες και τους μουσουλμάνους μετά από επίθεση φαλαγγιτών σε δυνάμεις της PLO στη Βηρυτό.
1976: Ο εμφύλιος βρίσκεται στο αποκορύφωμά του. Οι φαλαγγίτες μακελεύουν μουσουλμάνους στο Tel el Za’atar και οι Παλαιστίνιοι κάνουν το ίδιο σε χριστιανούς στο Damour. Η Συρία καλείται από τον πρόεδρο του Λιβάνου Φρανλιέχ, να παρέμβει. Συριακά στρατεύματα μπαίνουν στο Λίβανο και καταλαμβάνουν τα νότια της χώρας.
1978: Ο ισραηλινός στρατός επιτίθεται στο νότιο Λίβανο, μετά από επίθεση της PLO στην οποία σκοτώνονται Ισραηλινοί πολίτες. Δύναμη του ΟΗΕ στέλνεται στην περιοχή. Οι Ισραηλινοί εγκαθίστανται στο νότιο Λίβανο και συγκροτούν ελεγχόμενη από αυτούς λιβανέζικη πολιτοφυλακή, ενώ η Συρία βομβαρδίζει χριστιανούς στην ανατολική Βηρυτό.
1980-1981: Αύξηση των εχθροπραξιών ανάμεσα στην υπό ισραηλινό έλεγχο πολιτοφυλακή και την PLO στο νότιο Λίβανο.
1982: Συριακά στρατεύματα πολιορκούν τη συριακή πόλη Hama μετά από εξέγερση ακραίων μουσουλμάνων. Σκοτώνονται πάνω από 10.000 άτομα. Ισραηλινά στρατεύματα εισβάλουν στο Λίβανο μετά από απόπειρα δολοφονίας του πρέσβη του Ισραήλ στο Λονδίνο. Ο τότε υπουργός Άμυνας του Ισραήλ Αριέλ Σαρόν, καταστρώνει σχέδιο σύμφωνα με το οποίο τα ισραηλινά στρατεύματα επιτίθενται στα συριακά στην κοιλάδα Μπεκάα, περικυκλώνουν τη δυτική Βηρυτό και απαιτούν την αποχώρηση των ανταρτών της PLO και της Συρίας από την πρωτεύουσα του Λιβάνου. Η αποχώρηση επιβλέπεται από μικτή δύναμη ΗΠΑ-Γαλλίας και Ιταλίας και αποχωρούν περίπου 11.000 αντάρτες της PLO. Παραμένουν Παλαιστίνιες γυναίκες και παιδιά. Ο εκλεγμένος πρόεδρος του Λιβάνου Μπασίρ Τζεμαγιέλ, δολοφονείται με την άφιξη των ξένων στρατευμάτων. ΟΙ Ισραηλινοί εισβάλουν στη δυτική Βηρυτό, ενώ στέλνουν τις χριστιανικές πολιτοφυλακές των φαλαγγιτών στα παλαιστινιακά στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα όπου γίνεται μακελειό. Ακολουθεί διεθνής κατακραυγή και διαδηλώσεις μέσα στο Τελ Αβίβ. Οι Ισραηλινοί αποχωρούν από τη δυτική Βηρυτό και η μικτή δύναμη ΗΠΑ-Γαλλίας και Ιταλίας επιστρέφει στη λιβανέζικη πρωτεύουσα. Το στρατηγείο των Ισραηλινών στην Τύρο καταστρέφεται από τρομακτική βομβιστική επίθεση.
1983: Η πρεσβεία των ΗΠΑ στη Βηρυτό καταστρέφεται από βομβιστή αυτοκτονίας της οργάνωσης «Ισλαμικός Ιερός Πόλεμος». Οι κυβερνήσεις Λιβάνου και Ισραήλ συμφωνούν στην αποχώρηση όλων των ισραηλινών στρατευμάτων από το Λίβανο με τον όρο ότι θα αποχωρήσουν και οι Σύριοι. Οι δεύτεροι αρνούνται να αποχωρήσουν. Ξεσπούν μάχες ανάμεσα σε δυνάμεις μουσουλμάνων και κυβερνητικά στρατεύματα του Λιβάνου υπό τον πρόεδρο Αμίν Τζεμαγιέλ. ΟΙ Ισραηλινοί αποχωρούν από τα βουνά Chouf και δημιουργού νέο μέτωπο βόρεια της Σιδώνας. Ο «Ισλαμικός Ιερός Πόλεμος» χτυπά τα στρατηγεία των Αμερικανών και των Γάλλων, σκοτώνοντας πάνω από 300 άτομα, αφότου αμερικανικά πολεμικά πλοία βομβαρδίζουν μουσουλμανικές περιοχές στο Λίβανο, υποστηρίζοντας την κυβέρνηση Τζεμαγιέλ. Συγκαλείται το πρώτο λιβανέζικο συνέδριο «συμφιλίωσης» στην Ελβετία. Βομβιστής αυτοκτονίας καταστρέφει ισραηλινό στρατιωτικό κέντρο στην Τύρο.
1984: Η πολυεθνική δύναμη αποχωρεί από τη Βηρυτό μετά την κατάρρευση του λιβανέζικου στρατού. Ο πρόεδρος της Συρίας Άσσαντ, καλωσορίζει τον Τζεμαγιέλ στη Δαμασκό. Συγκαλείται το δεύτερο λιβανέζικο συνέδριο «συμφιλίωσης» πάλι στην Ελβετία. Απαγωγές υψηλά ιστάμενων δυτικών στη Βηρυτό, συμπεριλαμβανομένου του σταθμάρχη της CIA Ουίλλιαμ Μπάκλεϊ, ο οποίος πεθαίνει από βασανιστήρια. Ξεσπά άγρια αντίσταση εναντίον των Ισραηλινών κυρίως από μουσουλμάνους σιίτες στο νότιο Λίβανο.
1985: Οι Ισραηλινοί αποχωρούν από τη Σιδώνα, αλλά εγκαινιάζουν πολιτική «σιδερένιας πυγμής» εναντίον των αντάρτικων χωριών του νότιου Λιβάνου. Από έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου σκοτώνονται 80 άτομα στη σιίτικη περιοχή της Βηρυτού (στην οποία αποκαλύφθηκε ανάμειξη της CIA). Νέες απαγωγές δυτικών στο Λίβανο, μαζί και του δημοσιογράφου Τέρρι Άντερσον του Associated Press. Οι Ισραηλινοί αποχωρούν από την Τύρο. Η σιίτικη πολιτοφυλακή Αμάλ επιτίθεται σε στρατόπεδα Παλαιστινίων στη Βηρυτό. Βομβιστές αυτοκτονίας επιτίθενται ξανά σε στόχους Ισραηλινών και συμμάχων τους στο νότιο Λίβανο.
1986: Η σιίτικη πολιτοφυλακή Αμάλ επιτίθεται σε στρατόπεδα Παλαιστινίων και σκοτώνει εκατοντάδες άτομα. Νέες απαγωγές δυτικών.
1987: Ο Τέρρι Ουέϊτ, απεσταλμένος του αρχιεπισκόπου του Καντέρμπουρι, εξαφανίζεται στη δυτική Βηρυτό, ενώ ζητούσε απελευθέρωση των Αμερικανών ομήρων. Η πολιτοφυλακή των σιιτών και των Δρούζων ηγείται επιστροφής χιλιάδων Συρίων στρατιωτών στη Βηρυτό. Η κατοχή των παλαιστινιακών στρατοπέδων συνεχίζεται.
1988: Αποτυχία του λιβανέζικου κοινοβουλίου να εκλέξει πρόεδρο. Δύο ανταγωνιστές πρωθυπουργοί εγκαθίστανται στη δυτική και ανατολική Βηρυτό αντίστοιχα.
1989: Ο στρατηγός Μισέλ Αούν, «πρωθυπουργός» των χριστιανών Λιβανέζων, κηρύσσει τον πόλεμο στο συριακό στρατό στο Λίβανο. Η ανατολική Βηρυτός καταλαμβάνεται από τους Σύριους και τους Λιβανέζους συμμάχους τους. Ο Αούν εγκαταλείπει τον πόλεμό του.
Η μόνη ιστορική αναφορά που έχουμε για μια κάποια αναρχική παρουσία στο Λίβανο είναι το διάστημα 1878-1879, όταν ο Ερρίκο Μαλατέστα βρέθηκε κρατούμενος από το Ιταλικό Προξενείο στη Βηρυτό, αφότου απελάθηκε από την Αίγυπτο. Ζήτησε την άδεια να μεταβεί στην Κύπρο, αλλά δεν του δόθηκε με το αιτιολογικό ότι ίσως έβρισκε συμπαθούντες ανάμεσα στους Άγγλους που έμεναν στο νησί. Αντίθετα, του έδωσαν άδεια να πάει στη Σμύρνη, όπου συναντήθηκε ξανά με το σύντροφό του Αλβίνα, ο οποίος είχε επίσης απελαθεί από την Αίγυπτο και μαζί επιβιβάστηκαν στο γαλλικό πλοίο «La Provence», με το οποίο ο Μαλατέστα έφτασε ασφαλής στη Γενεύη.
Από τότε, θα περάσει ένας και πλέον αιώνας μέχρι να εμφανιστεί μια ελευθεριακή ομάδα στο Λίβανο. Αυτή είναι η ομάδα Al Badil al Tahriri («Ελευθεριακή Εναλλαγή»), η οποία διατηρεί έως σήμερα πολύ συγγενικές και αδελφικές σχέσεις με την ομώνυμη αναρχοκομμουνιστική ομοσπονδία της Γαλλίας. Φαίνεται ότι κάποια από τα μέλη της ομάδας αυτής υπήρξαν φοιτητές στη Γαλλία, όπου ήρθαν σε επαφή με τις αναρχοκομμουνιστικές και ελευθεριακές ιδέες. Η ομάδα αυτή πήρε μέρος σε ένα αναρχικό συνέδριο στη Ρουέστα της Ισπανίας το 1995, ενώ τον ίδιο χρόνο απηύθυναν έκκληση για οικονομική βοήθεια για την έκδοση στα αραβικά του βιβλίου του Ντανιέλ Γκερέν «Ο Αναρχισμός» (η ιρλανδική Workers Solidarity Movement ήταν ανάμεσα στις οργανώσεις αυτές που συνεισέφεραν οικονομικά), κάτι που έγινε στις αρχές του 1996. Μάλλον, το βιβλίο αυτό είναι το πρώτο ελευθεριακό έργο που κυκλοφόρησε στην αραβική γλώσσα. Ο στόχος ήταν να διακινηθούν 2000 αντίτυπα του βιβλίου στο Λίβανο και άλλα 2000 αντίτυπα σε αραβόφωνους εργάτες στη Γαλλία.
Να σημειωθεί, ότι το συνέδριο αυτό στο χωριό Ρουέστα στα ισπανικά Πυρηναία, διοργανώθηκε από την αναρχοσυνδικαλιστική CGT και συμμετείχαν περίπου 100 άτομα, εκπρόσωποι αναρχικών οργανώσεων από διάφορες χώρες, ανάμεσά τους από τη CGT και τη Solidaridad Obrera από την Ισπανία, τη γαλλική Alternative Libertaire, την ελβετική Libertarian Socialist Organisation, τη λιβανέζικη ομάδα, την Πολωνική Αναρχική Ομοσπονδία, την ιταλική ομάδα «Ελευθεριακός Κομμουνισμός», την ιρλανδική WSM και τη σουηδική SAC.
Το 1996 ένα μέλος της ομάδας (Basina Bassan) έγραψε και η ομάδα κυκλοφόρησε ένα κείμενο για την τότε κοινωνική και πολιτική κατάσταση στο Λίβανο, με τίτλο «Νέα από τη γη των κέδρων». Τον Μάρτη του 1996, επίσης, έγινε αναφορά στο αναρχικό πολιτιστικό συνέδριο με τη γενική επωνυμία «Η Ελευθεριακή Κουλτούρα», που έγινε στην Γκρενόμπλ της Γαλλίας, ότι ένα βιβλίο του Jean Maitron για την ιστορία του γαλλικού αναρχικού κινήματος κυκλοφόρησε στα αραβικά στο Λίβανο.
Τέλος, τον Ιούλη του 1998 στη λιβανέζικη εφημερίδα «The Daily Star» δημοσιεύτηκε ένα άρθρο για την νεολαιίστικη εναλλακτική κουλτούρα στο Λίβανο.
Η αναφορά που ακολουθεί είναι άρθρο μέλους της λιβανέζικης ομάδας «Ελευθεριακή Εναλλαγή» (Basina Bassan), για την τότε κατάσταση στο Λίβανο, με τίτλο «Νέα από τη γη των κέδρων», που δημοσιεύτηκε αρχικά στα γαλλικά στην επιθεώρηση «Alternative Libertaire»:
«ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΤΩΝ ΚΕΔΡΩΝ
Η Δεύτερη Λιβανέζικη Δημοκρατία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Αν και ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε με τη Συμφωνία του Taef το 1989, η βασική αιτία του πολέμου – ο θρησκευτικός διαχωρισμός – δεν έχει καν ληφθεί υπόψη και έτσι η κατάσταση παραμένει εκρηκτική. Για παράδειγμα, αν και η Συμφωνία του Taef προϋποθέτει ότι πρέπει να αγνοούνται οι θρησκευτικές πεποιθήσεις για να εργαστεί κάποιος στις δημόσιες υπηρεσίες, υπάρχουν ακόμα φόβοι για εκδήλωση φυλετικών και άλλων διαχωρισμών στις διάφορες υπηρεσίες. Η κατάσταση αυτή δείχνει ότι ο διαχωρισμός αυτός ανάμεσα σε χριστιανικές και μουσουλμανικές θέσεις ξεκινά από τα υψηλά πολιτικά κλιμάκια και σώματα όπως ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης κ.λπ. Αυτό που καθιστά χειρότερη την κατάσταση είναι ότι κανείς δεν μπορεί να μείνει πέρα από το διαχωρισμό αυτό. Για παράδειγμα, εάν κάποιος θέλει να παντρευτεί, πρέπει αυτό να γίνει με θρησκευτική τελετή για να αναγνωριστεί επίσημα. Κάποιος μπορεί να είναι άθεος μόνο στη σκέψη, τίποτα παραπάνω…
Η κοινωνική κατάσταση
Η κατάσταση καθορίζεται από τη συνεχή παρουσία και πίεση των συριακών και ισραηλινών στρατευμάτων. Επιπρόσθετα, οι πολιτικές ελευθερίες υφίστανται περισσότερες επιθέσεις. Τον Ιούλη του τελευταίου χρόνου (σ.τ.μ.; το 1994), η Γενική Ένωση Εργατών (οργάνωση-ομπρέλα που περιλαμβάνει όλα τα εργατικά συνδικάτα), αποφάσισε να οργανώσει μια γενική απεργία ως διαμαρτυρία για την αύξηση κατά 40% της τιμής του πετρελαίου. Η κυβέρνηση απάντησε με απαγόρευση των διαδηλώσεων και κάλεσε το στρατό να επιβάλλει την τάξη. Τα λιβανέζικα συνδικάτα δεν υποχώρησαν και οργάνωσαν μια τεράστια διαδήλωση τον Αύγουστο για να αναγκάσουν την κυβέρνηση να ξανασκεφτεί τις θέσεις της. Αλλά ακόμα και αυτές οι δραστηριότητες απέχουν κατά πολύ από αυτά που χρειαζόμαστε πραγματικά. Ο Λίβανος είναι μια χώρα του Αχαλίνωτου καπιταλισμού, με μια κυβέρνηση η οποία υποστηρίζει τον οικονομικό φιλελευθερισμό και τις ιδιωτικοποιήσεις κι όλα αυτά σε μια χώρα με περιορισμένο ηλεκτρισμό, ελάχιστα τηλέφωνα και πολύ λίγο καθαρό πόσιμο νερό. Οι μισθοί των περισσότερων φτωχών ανθρώπων συνεχίζουν να μειώνονται, ενώ οι πλούσιοι αποφεύγουν τη φορολογία και η κυβέρνηση ξοδεύει όλο και περισσότερα χρήματα για πολυτέλειες των υπουργών της.
Η αντιπολίτευση – ενάντια σε ποιον και γιατί
Δεν υπάρχουν και πολλά να ειπωθούν για τη λιβανέζικη αριστερά., μιας και το μεγαλύτερο μέρος της αποτελείται από κόμματα μεσοαστών και μικροαστών και τα περισσότερα ενδιαφέρονται για το πώς θα αποσπάσουν μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας παρά για πραγματική αλλαγή. Τα μέλη τους υποστηρίζουν βασικά την πολιτική οικονομικής φιλελευθεροποίησης της κυβέρνησης. Είναι παράξενο να ακούς μερικές φορές τους παλιούς μαοϊκούς να χρησιμοποιούν τσιτάτα του Μαρξ για να δικαιολογήσουν την «προσωρινή επιστροφή» στον καπιταλισμό.
Η νέα αριστερά
Μετά την καταστολή των διαδηλώσεων του Ιούλη, η ριζοσπαστική κομμουνιστική αριστερά άρχισε να αναδιοργανώνεται. Αποτελείται από αρκετές πολιτικές τάσεις, αλλά είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμα και οι εθνικιστές έχουν αρχίσει να επηρεάζονται όλο και περισσότερο από ελευθεριακές, ακόμα και αναρχοσυνδικαλιστικές ιδέες. Υπάρχει μια αναλαμπή ελπίδας που κάνει τον καθένα να μαθαίνει το μάθημα της εμπειρίας Εάν μπορούμε να εργαστούμε μαζί σε αυτά που συμφωνούμε, τότε θ είμαστε ικανοί να επανακτήσουμε τα καλά χρόνια 1970-1975, πριν ο πόλεμος ξεπεράσει τη ριζοσπαστική αριστερά. Συμπερασματικά, η λιβανέζικη αριστερά δεν έχει επιλογή προόδου εάν δεν είναι ανοιχτή σε όλους αυτούς που συμφωνούν σε βασικά θεμελιώ