“Todos Somos Griegos” («Είμαστε όλοι Έλληνες»), εντυπώσεις και κριτική

http://wp.me/pyR3u-a2s


Λίγες μέρες μετά την ιστορική 12η Φεβρουαρίου – μέρα κατά την οποία η Βουλή των Ελλήνων επικύρωσε το «δεύτερο» Μνημόνιο που είχε προαποφασιστεί την 26-27η Οκτωβρίου 2011 ενώ την ίδια στιγμή η ελληνική κοινωνία έδειχνε μαζικά και δυναμικά την αντίθεσή της με την επιλογή αυτή, αγωνιζόμενη στους δρόμους όπου αντιμετώπισε τον κυνισμό της πολιτικής ηγεσίας μέσω της απίστευτης αστυνομικής καταστολής – πραγματοποιήθηκαν διάφορα καλέσματα για εκδηλώσεις αλληλεγγύης στις Ελληνικές πρεσβείες και προξενεία, με αποκορύφωμα την συγκέντρωση στην Μαδρίτη που άγγιξε τα 700 άτομα. Παρόμοιες δράσεις είδαμε και στη Γαλλία και στην Ιταλία. Μόλις λίγες ημέρες πριν, όμως, διοργανώθηκε ένα παγκόσμιο κάλεσμα αλληλεγγύης προς τον Ελληνικό λαό, για την 18.2. μέσω των διαφόρων σελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Το φιλελληνικό αυτό «κάλεσμα», είχε ως στόχο την παγκόσμια κινητοποίηση αλληλέγγυων, και μάλιστα, αφιέρωνε την συγκεκριμένη ημέρα αποκλειστικά και μόνο στην Ελλάδα.

Αυτό το διεθνές κύμα συμπαράστασης κατ’ αρχήν φαίνεται ενθαρρυντικό για έναν λαό που δοκιμάζεται και λοιδορείται παγκοσμίως. Σε ό,τι αφορά το θέμα αυτό, όμως, είναι τόσο ιδανικά και ρομαντικά τα πράγματα όσο μας τα παρουσιάζουν; Μήπως η πραγματικότητα, αναφορικά με τις κινητοποιήσεις αυτές, είναι ως ένα βαθμό διαφορετική απ’ ότι θέλουμε οι περισσότεροι να νομίζουμε; Δεδομένου, ωστόσο, ότι αυτά τα καλέσματα φάνηκαν πως είχαν μεγάλη ανταπόκριση, και με βάση την προσωπική μου εμπειρία συμμετοχής, θα επιχειρηθεί παρακάτω ν’ αναδειχθεί και μία άλλη διάσταση των γεγονότων, η οποία μπορεί να ισχύει παράλληλα ή να είναι πιο ρεαλιστική.

Ήταν πραγματικά δράση αλληλεγγύης;

Η έννοια της αλληλεγγύης απ’ ότι δείχνει έχει κατά κάποιον τρόπο παρεξηγηθεί, διαστρεβλωθεί ή αλλοιωθεί. Διεθνής αλληλεγγύη στην πραγματικότητα σημαίνει ότι κάποιοι πολίτες μιας χώρας αποφασίζουν να δείξουν συμπαράσταση στους κατοίκους μιας άλλης που αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα, που, στην κινηματική γλώσσα συνήθως συσχετίζεται με την πολιτική καταστολή και την κοινωνική/οικονομική αδικία. Στην περίπτωση των «φιλελληνικών καλεσμάτων» που αφορούσαν την 18-2 τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Οι περισσότεροι που αποφάσισαν να συγκεντρωθούν μπροστά από τις πρεσβείες ήταν Έλληνες μετανάστες με μια μικρή συμμετοχή αλλοεθνών. Θ’ αναφερθώ πιο συγκεκριμένα στην περίπτωση του Λονδίνου, όπου και ήμουν παρών, και μιλώντας δίχως να έχω γνώση για το τί πραγματικά συνέβη αλλού.

Γύρω στα 300 άτομα κατέκλυσαν την Πρεσβεία. Οι συγκεντρωμένοι φώναξαν συνθήματα (σε Αγγλικά και Ελληνικά), υπήρξαν ομιλίες μερικών ακτιβιστών και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε μικρή πορεία στην κεντρική λεωφόρο Holland Park Avenue όπου υπήρξαν και μικρές αποδοκιμασίες από περαστικούς που ούρλιαζαν απαξιωτικά “pay your taxes! – πληρώστε τους φόρους σας!”. Στην συνέχεια, η πορεία ανηφόρισε πάλι καταλήγοντας στην Πρεσβεία, όπου και ολοκληρώθηκε με την ομιλία ενός Τούρκου ακτιβιστή.

Το μεγαλύτερο μέρος των συγκεντρωμένων, λοιπόν, ήταν Έλληνες. Όχι πάνω από 4 Βρετανοί, δύο Γερμανοί, ένας Τούρκος κι ένας Αμερικανός μέλος του Occupy LSX. Ως εκ τούτου, φαντάζει υπερβολικό αν όχι αστείο να μιλάμε για «καλέσματα διεθνιστικής αλληλεγγύης», [1] ιδιαίτερα αν κρίνουμε και από τη στάση που κρατά ο Βρετανικός λαός απέναντι στην ελληνική κρίση χρέους. Στην πραγματικότητα, όλοι όσοι εκφράζουν αλληλεγγύη προς την Ελλάδα στη χώρα αυτήν, είναι κυρίως αριστεροί οι οποίοι αντιμετωπίζονται από το σύνολο της Βρετανικής κοινωνίας με καχυποψία (στην καλύτερη των περιπτώσεων) είτε ως περιθωριακοί, τεμπέληδες και κατακάθια. Την Ελλάδα υπερασπίζεται, επίσης, και ο αρχηγός του νεοσυντηρητικού United Kingdom Independence, N.Farage. Τελαυταία, υπάρχει, βέβαια και μια έντονη στροφή στον τύπο: Οι Financial Times, Daily Mail και η Telegraph – η τελευταία γνωστή για την έντονα αντι-κινηματική της στάση – που χαρακτηρίζονται για τη συστηματική προώθηση των καπιταλιστικών αξιών (ηθική της εργασίας και κοινωνικός δαρβινισμός) έχουν αρχίσει να παίρνουν το μέρος της Ελλάδας, ενώ μέχρι πριν λίγους μήνες μιλούσαν με απαξιωτικό ύφος για τα συνδικάτα και τους διαδηλωτές της πλατείας Συντάγματος (πιστοί στη Θατσερική τους γραμμή). Αλλά και αυτό δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Οι Βρετανοί λαϊκιστές είναι ταυτόχρονα και φανατικοί ευρωσκεπτικιστές [2] και ως εκ τούτου προτιμούν να λοιδορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση παρά τους «τεμπέληδες Έλληνες». Δεν λείπουν εξάλλου οι λαϊκοπατριωτικές φωνές που υποστηρίζουν θέσεις όπως “I am British and not European – Είμαι Βρετανός και όχι Ευρωπαίος”. Κυριαρχεί, λοιπόν, στο φαντασιακό τους η ιδέα αυτή λόγω ιστορικών κυρίως συγκυριών (το ισχυρότερο στρατιωτικά και οικονομικά κομμάτι της υφηλίου μιλά Αγγλικά, και είχε κατακτηθεί από Άγγλους). Τέλος, και από μια καθαρά οικονομική οπτική γωνία, η Βρετανία έβλεπε πάντα την Γερμανία ως τον μεγάλο της αντίπαλο. Και η Γερμανία αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, την ατμομηχανή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι, λοιπόν, εξηγείται και η παρουσία μέλους του ευρωσκεπτικιστικού United Kingdom Independence στη χθεσινή συγκέντρωση.

Πέρα απ’ αυτό όμως, αναφορικά με τα απαξιωτικά σχόλια αναγνωστών της Daily Mail και της The Sun, των οποίων τα δημοσιεύματα μερικούς μήνες πριν την στροφή ήταν πραγματικά ανεπίδεκτα κριτικής λόγω της ανόητης έως ανύπαρκτης επιχειρηματολογίας τους (ας σημειωθεί όμως ότι απευθύνονται σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους), αλλά και σ’ αυτά μιας πιο «σοβαρής» σοσιαλδημοκρατικής φυλλάδας όπως η Guardian, η Βρετανική αλληλεγγύη φαντάζει μάλλον ανέκδοτο. Το άρθρο υποστήριξης που δημοσίευσε πριν από λίγες μέρες ο John Holloway αντιμετωπίστηκε με απίστευτο μίσος και ειρωνεία από σχολιαστές που δεν δείχνουν να κατανοούν τον τρόπο σκέψης ενός Ιρλανδού που αποφάσισε να μείνει στο Μεξικό, αφήνοντας πίσω του την δήθεν πολιτισμένη Ευρώπη. Αλήθεια, τι θα μπορούσαν να καταλάβουν οι παθητικοί καταναλωτές της χώρας αυτής από εξέγερση και κοινωνική οργή; Και φυσικά η Guardian δεν αποτελεί τη μόνη περίπτωση που ένα έντυπο το οποίο θεωρητικά δεν ανήκει στον «κίτρινο τύπο» φιλοξένησε τέτοιες υπερσυντηρητικές απόψεις.

Ποιός προσπαθεί να εκμεταλλευτεί επικοινωνιακά το αποτέλεσμα;

Η συγκεκριμένη «δράση», όπως είναι γνωστό, προωθήθηκε αρκετά από τα Ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης. Τα Βρετανικά συνδικάτα που στο παρελθόν έχουν δείξει έμπρακτα την υποστήριξή τους στους Έλληνες απεργούς, δεν γνώριζαν τίποτα. Απουσίαζαν οι Coalition of Resistance (οργάνωση που δημιουργήθηκε αρχικά ως ομάδα συμπαράστασης στον αντιμνημονιακό αγώνα στην Ελλάδα), Right to Work, σωματεία και άλλες οργανώσεις, σε αντίθεση με την συγκέντρωση αλληλεγγύης που έλαβε χώρα την προηγούμενη εβδομάδα στην Trafalgar Square όπου ήταν παρόντες, μαζί με διάφορους ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων. Σαν να μην έφτανε αυτό, η χυδαία προπαγάνδα των δημοσιογράφων ξεπερνά κάθε φαντασία όταν χρησιμοποιούν φωτογραφία που κατά πάσα πιθανότητα τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια των μικρών κινητοποιήσεων των Αγανακτισμένων στην Αγγλία, παρουσιάζοντάς την ως κίνηση αλληλέγγυων της 18-2.

Στη φωτογραφία αυτή, λοιπόν, (αριστερή λεζάντα) παρουσιάζονται άτομα (αλληλέγγυοι) με μάσκες του Guy Fawkes στις σκάλες του Μετρό. Κανείς, όμως, στη συγκέντρωση δεν παρουσιάστηκε με αυτήν την μάσκα. Οι εμμονές των Ελληνικών ΜΜΕ με το δήθεν φιλελληνικό κάλεσμα ξεπερνούν κάθε όριο υπερβολής. Φυσικά, κάτι τέτοιο συμβαδίζει απόλυτα με τη διαφήμιση του Johny Walker “Keep Walking Greece” και διαφόρων διάσημων ηθοποιών που καταφεύγουν σε «φιλελληνικές» ασυναρτησίες, όπου η πλήρης απουσία πολιτικού λόγου στις βαρύγδουπες δηλώσεις τους θυμίζουν ξενέρωτες τουριστικές καμπάνιες που αντιμετωπίζουν μια κρίσιμη κατάσταση σαν να πρόκειται για αντικείμενο fast food θεάματος. Είναι, μάλλον, προφανές, ότι τα Ελληνικά ΜΜΕ προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τις δράσεις αλληλεγγύης της προηγούμενης εβδομάδας, κατασκευάζοντας ( ένα «κίνημα» που στοχεύει στο να κατευνάσει την οργή του μέσου Έλληνα, ο οποίος δεν θα νιώθει πια μόνος και απελπισμένος, δεν τον μισούν όλοι, αλλά βρίσκονται στο πλάι του ένα σωρό άλλοι και τον υποστηρίζουν. Μια ανάσα εφησυχασμού για να μην επαναληφθούν οι «βανδαλισμοί» της προηγούμενης εβδομάδας. Μια μέθοδος κατευνασμού της οργής. Αυτό θα μπορούσε ν’ αποτελεί μια εκδοχή των καταστάσεων. Από την άλλη όμως – βγάζοντας εκτός την περίπτωση της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας, όπου με βάση το γεωπολιτικό και ιστορικο-κοινωνικό-πολιτισμικό πεδίο ισχύουν άλλα δεδομένα που δημιουργούν διαφορετικούς δεσμούς αλληλεγγύης μεταξύ των πολιτών των χωρών αυτών και των Ελλήνων, και συνεπώς η παρουσία Γάλλων, Ισπανών και Ιταλών αντίστοιχα στα καλέσματα θεωρείται δεδομένη – καλό θα ήταν να γνωρίζουμε ότι δεν είναι εύκολο να υπάρξουν μαζικές κινητοποιήσεις πάνω στο θέμα αυτό από την μια μέρα στην άλλη, ιδιαίτερα σε τέτοια μέρη, όπου οι πολίτες δεν βγαίνουν συχνά στο δρόμο ούτε καν για τα τοπικά μείζοντα πολιτικά προβλήματα και που γενικά ο κομφορμισμός έχει ριζώσει για τα καλά.

Εκδήλωση υπερηφάνειας;

Επιστρέφοντας πάλι στην ανάλυση των γεγονότων: πολλοί, λοιπόν, προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να εκφράσουν την πληγωμένη τους «εθνική υπερηφάνεια», τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο και προσπαθώντας να δείξουν ότι «είναι Έλληνες», σαν να νόμιζαν ότι θα μπορούσε κάποιος να έχει αμφιβολίες γι’ αυτό. Αυτό βέβαια δεν ενδιέφερε ούτε τους Έλληνες διπλωμάτες που ήταν εντός της πρεσβείας, αλλά, και πολύ περισσότερο, ούτε και τους πλούσιους κατοίκους της περιοχής του Notting Hill. Αναμφισβήτητα, όταν έχουμε να κάνουμε με διαδήλωση ή συγκέντρωση διαμαρτυρίας/συμπαράστασης, δημιουργούμε ζώνες ελεύθερης έκφρασης, κάτι που σημαίνει ότι όλες οι απόψεις θα πρέπει να γίνονται δεκτές, εφόσον δεν επιτίθενται ή δεν προσβάλλουν άλλους παρευρισκόμενους. Όμως, το αν «εμείς έχουμε ιστορία 3.000 χρόνων», «έναν Αριστοτέλη και έναν Πλάτωνα από πίσω» δεν αφορά τους Βρετανούς…. Οι απαντήσεις που οι Ευρωπαίοι πολίτες αναζητούν, έχουν να κάνουν στο κατά πόσο οι Έλληνες πολίτες είναι «έντιμοι», «δουλευταράδες» ή «τεμπέληδες που περιμένουν την ΕΕ να χρηματοδοτήσει τον τρόπο ζωής τους». Τέτοιες απαντήσεις δεν φαίνεται να λαμβάνουν ούτε από τους Έλληνες χρήστες του διαδικτύου που, όπως όλοι βλέπουμε, το μόνο τους αντι-επιχείρημα στο ερώτημα «γιατί δεν πληρώνεται τους φόρους σας και γιατί είστε διαφθαρμένοι» είναι «εμείς όταν είχαμε πολιτισμό εσείς ζούσατε στις σπηλιές». Αφήνοντας στην άκρη τις κριτικές στο ζήτημα της ιστορικής συνέχειας και της ιδεοληψίας του εθνικισμού (κάτι που έχω θίξει ήδη πολλές φορές), όπως αποδείχτηκε, ούτε και οι Έλληνες του εξωτερικού έχουν διάθεση να προβούν σε αντι-πληροφόρηση με σκοπό να καταρρίψουν τους μύθους και τα ρατσιστικά στερεότυπα – «οι τεμπέληδων του νότου» – που οι κοινωνίες των χωρών της Βόρειας Ευρώπης καταπίνουν αμάσητα. Έτσι, η εκτέλεση της πρώτης συγκέντρωσης «αλληλεγγύης» δεν αποτελεί τίποτα παραπάνω από ένα τροχοπέδη στην προσπάθεια για οποιαδήποτε μελλοντική δημιουργική και αποτελεσματική δράση.

Επίλογος

Σε πολλές περιπτώσεις, όπως και στο Λονδίνο, οι συγκεντρώσεις συμφωνήθηκε πως θα επαναληφθούν την επόμενη εβδομάδα. Όσο και αν αμφιβάλουμε για την ποιότητα και τους στόχους του «κινήματος» αυτού, βλέπουμε ότι, αν μη τι άλλο, υπάρχει η διάθεση για να προχωρήσουν περαιτέρω οι δράσεις συμπαράστασης Ελλήνων του εξωτερικού προς τον αντιμνημονιακό αγώνα στην Ελλάδα (κι έτσι θα πρέπει να ονομάζονται τα καλέσματα αυτά, παρά ως «συγκεντρώσεις διεθνούς αλληλεγγύης»). Όμως αυτό δεν αρκεί. Το βάρβαρο αυτό σύστημα δεν είναι δυνατόν να νικηθεί αν όλοι μαζί, Έλληνες, Ιταλοί, Γάλλοι, Ισπανοί (τουλάχιστον για αρχή) δεν ενώσουμε πρακτικά τις δυνάμεις μας, αποφασισμένοι να μην ζήσουμε σαν δούλοι, αλλά σαν πολίτες ικανοί να συμμετέχουμε και να συναποφασίζουμε. Θα πρέπει όμως όλοι εμείς που αποτελούμε κομμάτια του υπό δημιουργία ( κινήματος, να το νοηματοδοτήσουμε, μετασχηματίζοντας όλες τις τάσεις του που δεν οδηγούν πουθενά, θέτοντας πραγματικά δημοκρατικούς στόχους σαν απάντηση στην καπιταλιστική ετερονομία. Αν πραγματικά στοχεύουμε στη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού αντικαπιταλιστικού κινήματος τώρα είναι η ώρα να πάρουμε με το μέρος μας τα καλέσματα αυτά, και απορρίπτοντας κάθε σνομπισμό να συμμετέχουμε ανοιχτά, να προσκαλούμε ανθρώπους, (πολιτικούς ακτιβιστές, σωματεία, συνδικαλιστές, «αγανακτισμένους»,καταληψίες, ανεξαρτήτως χρώματος και εθνικότητας). Ο Ρουσσώ κάποτε έλεγε ότι οι Άγγλοι πολίτες είναι ελεύθεροι μόνο μια μέρα κάθε τέσσερα χρόνια όταν πηγαίνουν για να ψηφίσουν. Μετά το τέλος της διεξαγωγής των εκλογών, γίνονται και πάλι δούλοι, όντας ανίκανοι να πάρουν οι ίδιοι αποφάσεις για θέματα που αφορούν αυτούς, μένοντας στο να εμπιστεύονται αντιπροσώπους. Σήμερα, όμως, δεν μας έχει μείνει καμία σταγόνα ελευθερίας. Όχι μόνο γιατί το πολιτικό σκηνικό καθορίζεται αυστηρά από την φιλελεύθερη ολιγαρχία, τους νόμους και τις εξισώσεις των αγορών και της πολιτικής οικονομίας (τί ειρωνεία να μιλάμε για πολιτική και οικονομία ταυτόχρονα!), αλλά γιατί η απάθειά μας και η κάθε είδους ανοχή στις ανέσεις που μας προσφέρει αυτός ο ψεύτικος πολιτισμός, μας έχει καταστήσει πολιτικά ανίκανους. Έτσι, λοιπόν, έφτασε η ώρα να καταλάβουμε ότι δεν είναι δυνατόν ν’ αλλάξει κάτι δίχως εμάς, αν εμείς δεν το απαιτήσουμε. Στο κάτω κάτω, όπως έλεγε και ο μεγάλος διανοητής, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας…

_____________________________________________________
[1] Προς αποφυγή κάθε είδους παρεξήγησης, δεν θα ήμουν ποτέ ενάντια στην δημιουργία ενός κινήματος συμπαράστασης προς τους Έλληνες απεργούς, εργάτες, μισθωτούς που δοκιμάζονται από τα σκληρότατα μέτρα λιτότητας μιας κυβέρνησης που εφαρμόζει κατά γράμμα το ευαγγέλιο του Νεοφιλελευθερισμού. Η Ελληνική συνέλευση του Λονδίνου έχει πραγματοποιήσει τέτοιου είδους δράσεις αρκετές φορές στο παρελθόν. Η προσέγγισή μου αφορά αποκλειστικά και μόνο το κατά πόσο τα συγκεκριμένα καλέσματα ήταν «καλέσματα αλληλεγγύης» καθώς και την όλη – προβαλλόμενη από κάποια ΜΜΕ και προσποιητή σε μεγάλο βαθμό – υστερία περί δήθεν ύπαρξης ενός φιλελληνικού κινήματος από το εξωτερικό.

[2] Η στάση μου απέναντι στον Βρετανικό ευρωσκεπτικισμό ήταν πάντοτε και εξακολουθεί να είναι κριτική, όπως πιστεύω, θα έπρεπε να είναι η στάση όλων μας. Πρώτα απ’ όλα, θα ήταν καλύτερο να μην βλέπουμε τις ευρωσκεπτικιστικές φωνές πάντα με καχυποψία, αλλά περισσότερο ως φωνές που προσπαθούν να προτείνουν εν δυνάμει λύσεις ενάντια στο σχέδιο-ουτοπία της Ευρωπαικής Ένωσης (εξαιρώντας πολλές από αυτές που ολοφάνερα εκτροχιάζονται, καταλήγοντας σε ευθεία γραμμή με σκοταδιστικές αντιλήψεις). Ουτοπία διότι είναι αδύνατο να αναμείξει κανείς 25 διαφορετικές χώρες με διαφορετική ιστορία, ήθη, έθιμα, θέτοντας αποκλειστικά και μόνο οικονομικους στόχους. Η θέση αυτή θα μπορούσε εύκολα να παρεξηγηθεί. Ξεκαθαρίζω πως σε καμία περίπτωση δεν θέλω να πω ότι δεν μπορούν να συνυπάρξουν διαφορετικοί πολιτισμοί. Απεναντίας, το αντίθετο έχει αποδειχτεί μόνο και μόνο μέσω της επαφής που έχουμε με την ιστορία, την κουλτούρα και τον τρόπο σκέψης άλλων Ευρωπαϊκών λαών στην καθημερινή μας ζωή (μουσική, φιλοσοφία, τέχνες). Αναμφισβήτητα οι διαπολιτισμικές σχέσεις και η ελεύθερη μετακίνηση πληθυσμών (όπως και ιδεών) θα πρέπει να προωθούνται με σκοπό να αποβάλλει η κάθε κοινωνία τον σοβινισμό/εθνικισμό της και την κάθε της κλειστότητά, κάτι που σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι πολιτισμοί και οι τρόποι ζωής θα πρέπει ντετερμινιστικά να μείνουν αναλλοίωτοι στο χρόνο. Μια τέτοια τοποθέτηση θ’ αποτελούσε την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Κάθε αξία και κάθε ιδέα θα πρέπει να διαυγάζεται και να διερωτάται αν στοχεύουμε προς μια κοινωνία πραγματικά δημοκρατική και αυτόνομη. Οι ελίτ των χωρών του βορρά, όμως, αυτή τη στιγμή προσπαθούν να επιβάλλουν στις χώρες του νότου τον δικό τους καπιταλιστικό τρόπο ζωής (εξάπλωση των παραγωγικών δυνατοτήτων, εργατισμός και οικονομισμός) γιατί η μετατροπή των νότιων Ευρωπαίων σε παραγωγικά ρομπότ εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντά τους. Για το λόγο αυτό, λοιπόν, η οικονομία θα πρέπει να περιορίζεται σε τοπικό επίπεδο και αν θέλουμε να μιλάμε για πραγματική Ευρώπη των λαών θα πρέπει να δημιουργήσουμε πάνω απ’ όλα πολιτισμική Ένωση και όχι οικονομική. Διότι όταν κυριαρχεί η οικονομία και ο ανταγωνισμός αυτός που επικρατεί είναι ο ισχυρότερος. Και όλοι γνωρίζουμε ποιές χώρες ήταν και είναι οι ισχυρότερες στην ΕΕ και για ποιους λόγους συμβαίνει αυτό.

Οι Βρετανοί Ευρωσκεπτικιστές, λοιπόν, θέτουν το ερώτημα του κατά πόσο μια Ευρώπη με τόσο διαφορετικούς πολιτισμούς θα μπορούσε να υπάρξει, αγνοώντας τελείως ότι ο μηχανισμός αυτός έχει στηθεί με σκοπό το κέρδος και όχι την προώθηση διαπολιτισμικών σχέσεων. Αγνοούν τον παραγωγισμό (το πραγματικό, δηλαδή, πρόβλημα) και επιθυμούν έξοδο από την ΕΕ όχι με σκοπό την αντικατάσταση της από κάποια άλλη διαπολιτισμική Ευρώπη, αλλά την απομόνωση της χώρας, τόσο σε πολιτισμικό όσο και πολιτικό, οικονομικό επίπεδο. Κοινώς, εκφράζουν ακραίες εθνικιστικές και, ως εκ τούτου, ετερόνομες απόψεις.

Σίγουρα και σε ταξικό επίπεδο αν το δούμε, η πολιτισμική διαφορά μεταξύ ελίτ και απλών εργαζόμενων ανθρώπων είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με τις πολιτισμικές διαφορές μεταξύ ενός Έλληνα εργαζόμενου κι ενός Γερμανού. Πρόκειται για μια θέση που ορθά υποστηρίζουν οι Μαρξιστές/αριστεροί και αναρχικοί. Κάτι τέτοιο αναμφισβήτητα ισχύει. Αλλά από καθαρά, αξιακή σκοπιά, το σύνολο των κυρίαρχων αξιών μιας κοινωνίας (που δεν είναι απαραίτητο να τις ασπάζονται όλα τα μέλη της μιας και ο καθένας είναι διαφορετικός, αλλά υποσυνείδητα υποβιβάζει την ατομικότητά του, σε μια κοινωνία όπου ο οικονομισμός επισκιάζει με τα αρνητικά του το όλον) λειτουργεί σαν άξονας επιρροής και καταστροφής των συλλογικών αξιών μιας άλλης λιγότερη ισχυρής οικονομικά κοινωνίας, λόγω της ανταγωνιστικής της ήττας. Για τον λόγο αυτό και η οικονομία θα πρέπει να παραμένει σε τοπικό/κοινοτικό επίπεδο.